Ultrasəs müayinəsinin sidik çıxarıcı yollara təsiri. (Статьи)

Tibbi  diaqnostikada    ultrasəsin  istifadəsi  daxili  orqanların  və  toxumaların  bu  metodun  köməyi  ilə   şəklinin  alınmasının  mümkünlüyü  ilə  əlaqədardır.Bu  üsul  ultrasəs  dalqalarının insan  bədəninin   toxumalarıyla  qarşılıqlı  təsirinə  əsaslanmışdır. Belə  ki ,  orqan  və  toxumaların  əksinin  alınması  mexanizmini  şərti  olaraq  iki  hissəyə  bölmək  olar.
    1-ci  qısa  ultrasəs  impulslarını  toxumalara yönəldərək  onların  şüalandırılması
    2-cisi  toxumarardan əks  olunmuş  siqnalların  əsasında   toxuma  və  orqanların  şəklinin  alınması.
   Ultrasəsin  bioloji təsiri  və onun  xəstələr  üçün  təhlükəsiz  olub  olmaması  uzun  müddətdir  ki,  tibbi  ədəbiyyatlarda  diskussiya   olunmaqdqdır. Bunu  oyrənmək  məqsədiylə  indiyədək müxtəlif  klinikа və labaratoriyalarda heyvanlar və  toxuma kulturaları üzərində sınaqlar aparılmışdır.  Bunun   nəticəsində  öyrənilmlşdir  ki, ultrasəsin  bioloji  təsiri  onun  mexaniki və istilik  təsiri  nəticəsində baş verir Ultrasəs  siqnalının  kütləşməsi  ultrasəs  dalğalarinin  enerjisinin  udulması,daha  dəqiq  desək  ultrasəs  dalğalarının  enerjisinin  istilik  enerjisinə  çevrilməsi   nəticəsində  baş  verir. Toxumaların   istinməsi   verilən  ultrasəs  dalğalarının  intensivlyinin və tezliyinin artması nəticəsində daha da  güclənir.
  Kavitasiya   icərisi  qazla,  buxarla  və  onların  qarışığı  ilə  dolmuş   pulsasiya  edən  qaz  qabarcıqlarının  əmələ  gəlməsidir  ki,  bunun  əmələ  gəlmə  səbəblərindən  biri   ultrasəs  dalğasədır.Bəs  ultrasəs  müayinəsi   xəstələr  və  tibbi  personal  ücün  zərərlidirmi.  Məhz  bu  suala  cavab  tapmaq  ücün Amerikan  ultrasəs  institutu eksperimental    , epidemioloji  və  .s  araşdırmalar  aparmış  və  posientlər  ,eləcə  də   tibbi  personal   arasında   hər  hansı  bir   ağırlaşma   aşkar  etməmişdir.
  Beləliklə  mən   ultrasəs   müayinəsinin   sidikcıxarıcı  yollara  təsirini  öyrənmək  məqsədi  ilə sərbəst olaraq tədqiqatlara  başladim. Tədqiqat  obyekti  olaraq  
2007-2009 illərdə amdulator    müayinə  və  müalicə  etdiyim    2000  posienti  götürdüm.Bu  xəstələr  hər  iki  cinsdən olub müxtəlif yaş qruplarına aid olmalarina  baxmayaraq, ultrasəs  müayinəsindən  sonra  demək
olar  ki,  eyni  nəticələrə  gəlməyimə  səbəb  oldu
.Belə  ki sidik cıxarıcı yolların daşları və ələlxüsus da  böyrəksancıları  ilə  müayinə  olunan   xəstələrin sidik axrının aşağı 1/3-də yerləşən daşlar  20% xəstələrdə   müayinədən  dərhal  sonra,  10%-zində  həmin  gün
xaric  olması   qeyd  edildi..Bu  xəstələrin   70%-ində    müayinə  zamanı  ağrılar  azalmış,   40%-izində  isə  tamamilə  sakitləmişdir. Burada  böyrək sancıları şübhəsi  ilə   akuşer  ginekoloqlar   tərəfindən   müayinəyə   gönlərilən    hamilə  pasientlər   xususi   qeyd  edilmişdir.Belə  ki,  bunlarda  .,  sidikcıxarıcı  yollarla  bağlı   sancılar    10%  hallarda  qismən  azalmış,  uşaqlığın   hipertonusu  ilə  əlaqəli  sancılar  isə  əksinə  100%  hallarda  daha  da  güclənmişdir, uşaqlığın tonusu daha da yüksəlmişdir.
  Kəskin  və  xroniki  sidik  ləngimələri  münasibəti  ilə   müayinə olunan xəstələrdə isə  45% hallarda USM-dən  sonra   sərbəst  sidik  ifrazının    bərpa  olunması  qeyd edilmişdir. Belə  ki,USM-dən  sonra    sidik  kisəsinin   boynuna  pərcimlənmiş    daşlar   20% hallarda     müayinədən  dərhal  sonra xaric olmuş, sidik kisəsinin   tonus  zəifliyi  ilə  bağlı  sidik    ləngimələri  zamani  isə   47%  hallarda    sərbəst  sidik  ifrazı   bərpa  olunmuşdur.
  USM- dən  sonra  xaric  olan  daşların   55%- hallarda  fraqmentlərə  parcalanaraq     xaric  olması,  45%-hallarda  isə   bütöv  halda  xaric  olması  qeyd  edilmişdir.
.Belə  ki.,  bütün  bu  qeyd  etdiklərimi  nəzərə alaraq   aşağıdakı  nəticələrə  gəlmək   olar.
  1.Ultrasəs  dalğaları    saya  əzələlərin   tonusunun  artmasına  səbəb  olur.
  2.Ultrasəs dalğaları  sidikcıxarıcı yolların daşlarına  mexaniki təsiri nəticəsində nəinki onların parçalanmasına   həm də daşların tərpənərək yerini  dəyişməsinə də səbəb  olur. Bu keyfiyyətlərdən distansion litotripsiyada olduğu  kimi təmas litotripsiyasındada eyni uğyrla istifadə etmək  olar.
3.Ultrasəs dalğaları uşaqlıq əzələlərinin tonusunu artırır. Bunu hamilələrin müayinəsi zamanı  nəzərə almaq və    onlarin ifrat  USM olunmasına  yol verməmək  lazımdır.
4.Ultrasəs müayinəsinin mexaniki  təsirini hamilələrdə,   xüsusilə  rüşeymin  ilk   həftələrində  nəzərə  almaq  lazimdir.Belə  ki, ilk günlərdə adi bir  qan    laxtasının                                                                                                                                                                                                                                    konsistensiyasından  fərqlənməyən   rüşeymə  ultrasəs  dalğaları  dağıdıcı  təsir  göstərə  bilər və  əsası  yenicə  formalaşmaqda  olan  toxumaların  aralanmasına    və  gözləmədiyimyiz  anomaliyalara  gətirib  çıxara  bilər  5.Sidik kisəsinin tonus zəifliyində ultrasə dalğalarından fizioterapiya məqsədilə də istifadə etmək olar.    
Istifadə olunan ədəbiyyat;
1. Клиническое руководство по ультразвуковой диагностике
В.В.Митьков
             11.01.10.  Gövhər Arif Qızı Əliyeva-uroloq, Azərbaycan,  Bakı şəhəri.RKUX